چرا “آشغالها” دوست داشتنی ست

 

دلایل متعددی دارد اول اینکه کارگردانش با وجود توانایی،جیغ کارگردانی نزده است فرم و محتوا به یک اندازه برایش اهمیت دارد در همه آثارش.به عبارت دیگر محسن امیر یوسفی در همه کارهای سینمایی اش فرم را به خدمت محتوا در می اورد و محتوا را در فرم جوری می تند که جداشدنی نیست و جزو لاینفک اثر می شود
مثالش؟ خواب تلخ؛اثری به شدت صاحب ایده و فرمی مخصوص به خود در ساختار روایی به گونه ای که از یک ایده مستند،اثری داستانی دراورده و طنزش شبیه هیچ فیلمسازی در سینمایی ایران نیست
حال در آشغالها،امیریوسفی قصه یک خانواده را در ساختاری که میتوان گفت به ریالیسم جادویی در ادبیات تعنه میزند با فرمی منحصر به فرد ارایه کرده است.فیلم با وجود اینکه بیشتر لوکیشن اش در یک خانه میگذرد اما هرگز تله تاتر،تله تاتر،تله فیلم و یا…نیست
امیر یوسفی ده سال پیش اکنون را نشانه گرفته و در فیلمش بدون انکه بگویید کروکی اشتی ملی را می دهد؛انجا که خانواده ای را به تصویر کشیده که تفاوت های سیاسی اجتماعی عقیدتی بسیار دارند اما در کنار هم زندگی کرده اند باهم به گفت و گو و تفاهم رسیده اند.و هشت سال استقامت کرد تا نظام متوجه شود فیلمش ضد انقلاب نیست بلکه اصلاح گر است.
دوم اینکه به زعم نگارنده اگر در دوازده سال اخیر سینمای ایران ،یک شاهکار ساخته شده باشد؛همین فیلم است.جغرافیایی ذهنی و روایتی امیر یوسفی در اشغالها بسیار وسیع است در عین حال سنتز نهایی فیلمش شعاری نیست و به مخاطب تلنگر تامل می زند.هیچ کسی را با هیچ عقیده ای محکوم نمیکند و در عین حال از هیچ نظری جانبداری نمی کند.با همه این احوال حواسش به گره افکنی و گره گشایی اثرش هست و در ابعاد کارگردانی به هیچ وجه طوری روایت نمی کند که مخاطب از دیدن فیلم خسته شود یا ذهن مخاطب را دست کم بگیرد.همه اینها باعث میشود این اثر را چه دوست داشته باشیم یا نه، یک شاهکار واقعی بدانیم شاهکاری که فقط در این ابعاد؛ مهرجویی در دوفیلمش علی حاتمی در اثارش بهرام بضایی در سه فیلمش موفق به خلق آن شده اند.جغرافیایی وسیع ذهنی در خلق و پردازش شخصیت ها وسنتز نهایی که اصلا اسکاری نیست و قامتش در حد رابطه های زناشویی جلوه گری نمیکند.امیر یوسفی هرگز این فیلم یا دیگر اثارش را برای شاخ غول شکاندن و درخشیدن در دنیا نساخته است.او فیلمسازی دغدغه مند در حوزه اجتماعی ست وحتا طنزش دغدغه جامعه شناختی دارد.همانطور که معتقدم سعید روستایی در متری شیش و نیم جغرافیای ذهنیش وسیعتر از فیلم قبلی اش شده و اثری بهتر ساخته ؛محسن امیر یوسفی نیز اثر به اثر بلند مرتبه تر فکر میکند و جهان فکری اش موفقیت شخصی در دنیا نیست و معضلات اجتماعی سیاسی را در ابعاد بسیار بزرگتر میبیند و راه حل نهایی اش فراتر از زمان ماست .بدون شک اگر در هشت سال اخیر این برخوردهای سلبی به این کارگردان مولف و خوش اتیه سینمای ایران صورت نمیگرفت؛اثار قابل بیشتری توسط وی ساخته میشد و در این برهوت عدم تولید اندیشه سینمای امروز ما شاید جریان می ساخت.جریانی که مبتنی بر پردازش درست شخصیت ها گره افکنی و گره گشایی یک اثر بنا شود و سنتز نهایی اثر مخاطب را به تامل وادارد و فراتر از لحظه تماشا اورا وادر به فکر کند
سوم.امیر یوسفی در انتخاب بازیگران و گرفتن بازی صحیح در راستایی اندیشه حاکم بر فیلم دقیق و پرتوفیق عمل کرده است و بدون شک اگر از تمام بازیگران این فیلم در سالهای بعد بهترین بازیهایشان پرسیده شود قطعا آشغالها در میان انهاست.
چهارم.شخصیت مرکزی این فیلم که مادر است در آن سال که فیلم تولید شد یک نابازیگر بود و توانش بازیگیری امیریوسفی از او در حد بسیار قابل قبول است.
پنجم.آشغالها به ما این پیشنهاد را می دهد که برای قضاوت درباره یک فیلم اندیشه ورز؛سطح اثر را نبینیم و به ابعاد مختلف یک فیلم توجه کنیم.ابعادی که موجب تامل بیشتر در هر مخاطبی با هر میزان اگاهی میشود.

امیر فرض اللهی