لی لا رضایی
میزانسن موسیقی سنتی ایران بعد از حیات هنری استاد شجریان چه خواهد بود؟ چه کسی جای ایشان را پر خواهد کرد.؟ عقیلی که مدتی است جزو خبرسازترین خوانندگان عرصه موسیقی سنتی است طی 21 شب برگزاری کنسرت توانست با استقبال خوبی از سوی هواداران خود ومخاطبان موسیقی سنتی مواجه شود به گونه ای که وی را واداشت تا از مردم تشکر و قدردانی کند
با وی درخصوص این کنسرت ها گفت و گو کرده ایم.
*شما به عنوان یکی از معدود خوانندگان سنتی خوان ایرانی توانسته اید درخصوص تعدد کنسرتهای یک تور در خارج از کشور رکورددار شوید، چگونه چنین اتفاقی دامن زده شد.
بله برگزاری این کنسرت به پیشنهاد آقای حسین بهروزی نیار بود. من در این کنسرتها به همراه گروه اساتید در آمریکا و کانادا کنسرت دادیم و تعداد آنها به 21 کنسرت رسید . در این تعداد کنسرت، گروه اساتید متشکل از آقایان حسین بهروزی نیا، سعیدفرجپوری ، هنری و همسرم خانم حریر شریعت زاده من را همراهی کردند.
البته در ابتدا 20 کنسرت قرار بود داشته باشیم که یکی از کنسرت ها به دوشب کشیده شد و مجموعا 21 کنسرت شد که منجر به رکورد شد.
*گویا بلیت این کنسرتها همگی در همان روزهای اول به فروش رسیده بود.
خوشبختانه خیلی از دوستان ایرانی که مقیم آمریکا و کانادا هستند، ما را در طول برگزاری تور کنسرتهای مان حمایت کردند. جا دارد ازهموطنان عزیزم در امریکا و کانادا نهایت تشکر را کنم ،به جهت همراهی و همدلی که از خود نشان دادند. من قبلا هم با گروه دستان چندین مرتبه در آمریکا تور 14 کنسرته داشته ام . چهار سال پیش نیز باز با همین گروه اساتید ،حدود16-17 کنسرت در آمریکا و … داشتیم. اما این تعداد کنسرت در یک تور برای اولین بار است که اتفاق می افتد.
*کمیت این کنسرت ها موجب نشد تا از کیفیت آنها کاسته شود و با کنسرتهای کم کیفیت مواجه شوید؟
نه به هیچ وجه! در تمام شهرهایی که کنسرت های مان را اجرا کردیم، کیفیت برنامه ها یک جور بوده است. شاید شما هم بدانید نوازندگانی که در کنار من هستند ، از بهترین نوازندگان ایران هستند. خودتان می دانید که چقدر تجربه نوازندگی این دوستان عزیز بالاست. در تمام شهرها، شما حتی می توانید با مردمی که به کنسرت آمده اند صحبت کنید؛ به شما می گویند که چقدر کیفیت نوازندگی این هنرمندان نوازنده بالا بوده است و ما سعی کردیم همه جا ،همان طوری که در شهر قبلی کنسرت برگزار کردیم، نسبت به برگزاری دیگر کنسرتها، اقدام کنیم.
*برای رسیدن به چنین کیفیتی چه اقداماتی صورت گرفته است؟
صدابردارهای خوب برای سالنها در نظرگرفته شده است و همین طور سعی کردیم تا در سالنهای خوب کنسرت برگزار کنیم. مخصوصا صدابرداری در تمام کنسرتها بسیار خوب بود به جز در مواردی که گاها صدا به مشکل برمی خورد که آن هم نه اینکه بد باشد، بلکه مثل صدابرداری دیگر کنسرتها در حد ایده آل نبود.
سالنهای خوب در کنار نوازندگان بسیار خوب که تک تکشان جزو نوازنده های مطرح عرصه موسیقی و هنر هستند، کیفیت این کنسرت ها را بالا می برد. ناگفته نماند که ما تمرینهای زیادی را در ایران داشتیم که به محض رسیدن به آمریکا در فیلادلفیا و در بدو ورود سه روز تمرین کردیم . اینها، تماما کارهایی هستند که برای کیفیت هر چه بهتر و بیشتر برنامه انجام دادیم.
*اینکه شما در ایران گروه خود را دارید اما در آمریکا با گروه اساتید همکاری می کنید. دلیل این موضوع چه چیزی می تواند باشد؟ آیا نوازندگانی که در ایران در کنار شما هستند، قابلیت این را ندارند که در خارج از ایران نیز شما را همراهی کنند؟
چرا اتفاقا ما در دو تور قبلی خود با گروه راز و نیاز به آمریکا و کانادا رفتیم . نزدیک به 6سال پیش این اتفاق افتاد که با استقبال بسیار زیادی نیز همراه بود. منتهی هزینه ها و همین طور دریافت ویزا برای سفر به آمریکا و کانادا از عمده مشکلاتی است که همیشه در برگزاری این کنسرتها داریم. برنامه ریزی و هماهنگ کردن سفر به آمریکا برای 7-8 نفر در جریان برگزاری کنسرتها همیشه یکی از سخت ترین کارهاست. به همین دلیل دوستانی مثل آقایان هنری، بهروزی نیا و فرج پوری که هر سه در کانادا زندگی می کنند وقتی به من و خانم شریعت زاده پیشنهاد دادند ، به آمریکا آمدیم و به این دوستان پیوستیم. یعنی پیشنهاد از سوی آقای بهروزی نیا بود، وگرنه دلیل خاصی نداشت که از گروه خودم استفاده نکنم، چون پیشنهاد از طرف ایشان بود. دلیل اصلی این بوده وگرنه این بدان معنا نیست که گروه خودم، نمی تواند با من همکاری داشته باشد و یا قابلیت اجرا در آمریکا و کانادا را ندارد.
*با توجه به اینکه این کنسرتها در خارج از ایران است و بخشی از مخاطبان شما، فارسی زبان نیستند، چگونه سعی در جذب مخاطب دارید و چه تفاوت هایی را با کنسرتهایی که در ایران برگزار می کنید لحاظ کردید؟ به هرحال لازم است مخاطب جهانی شما هم حفظ شود وگرنه نیازی به برگزاری کنسرت در آن طرف نبود.
البته لازم است این را بگویم که 95 درصد مخاطبان ما در آمریکا و کانادا ایرانی هستند و شاید فقط 5- 6 درصد آنها خارجی باشند. در فیلمهایی که من منتشر کرده ام می بینید وقتی که شنونده های آمریکایی می آیند، چقدر هیجان دارند ،ارتباط برقرار می کنند و راضی هستند. درست است که زبان ما را متوجه نمی شوند اما با فضا و ریتم و فرم موسیقی ما ارتباط خوبی برقرار کردند .قریب 80 درصد جوانهای ایرانی موسیقی های ملل مختلف را گوش می دهند . شاید هم زبان آنها را بلد نباشند اما از خود موسیقی لذت می برند. چون زبان موسیقی یک زبان بین المللی است و با زبان محاوره ما بسیار متفاوت است. نیازی نیست که برای شنیدن موسیقی یک کشور حتما به زبان آن کشور تسلط داشته باشیم.
* نحوه اجرای این کنسرتها به چه صورت بود؟ آیا توانست، تمامی سلیقه‌ها را متوجه خود کند؟
برنامه متنوع بود و برای هر سلیقه ای تصانیف خاصی در نظر گرفته شده بود، مثل ساخته های آقای فرجپوری یا آهنگی که ساخته خود من است و کارهای قدیمی دیگر که در سه بخش اجرایشان کردیم.
بخش اول کنسرت ، ساخته های آقای فرجپوری از میخانه خاموش بود و بخش دوم نزدیک به 25 دقیقه، سازی بود و مهارتهای سازهای ایرانی در آن، نشان داده می شد و این بدین جهت بود که موسیقی و سازهای ایرانی را به دنیا بشناسانیم. در بخش سوم نیز به اجرای آثار قدما پرداختیم و آثاری را که من قبلا اجرا کرده بودم و یا به هر حال ،برای هر سلیقه ای، کار داشتیم. هم از اشعار کلاسیک قدیمی استفاده کرده ایم و هم از اشعار بزرگان معاصر همچون فروغ فرخزاد ، سایه و …
*فکر می کنید به عنوان یک هنرمند که حامل یک پیام مهم فرهنگی از ایران به خارجی زبانها هستید، آیا توانستید موفق عمل کنید؟
فکر می کنم توانستم با مخاطبان موسیقی سنتی ارتباط خوبی برقرار کنم. مهم نیست که چقدر ایرانی و چقدر خارجی برای دیدن کنسرتهای ما به سالن آمده باشند بلکه آنچه مهم این است که خود این ایرانی ها ،می توانند بعدا برای خارجیها توضیح بدهند ومشوق‌های خوبی برای حضور و استقبال آنها از چنین برنامه‌هایی باشد و از آن به بعد، تعداد آن هایی که به سالن می آیند، بیشتر باشد.
برعکس چنین چیزی نیز ممکن است اتفاق بیفتد و اگرتماشاچیان از برنامه و نحوه اجرای کنسرت بدشان بیاید دفعه بعد که خودشان نمی آیند، هیچ، حتی نمی گذارند دیگران هم به تماشای کنسرت بیایند. چنین چیزی بسیار می تواند تاثیرگذار باشد. یک برنامه موفق با یک برنامه ناموفق به لحاظ جذب مخاطب بسیار فرق می کند.
*شما از شناساندن موسیقی ایران به جهانیان گفتید . در این زمینه یک نفر شاید توانسته باشد در جهان مطرح شده باشد. معمولا چه در ایران و چه در خارج از ایران وقتی صحبت از موسیقی سنتی و آواز می شود، اولین کسی که به ذهن خطور می کند، نام استاد شجریان است. با این حساب فکر می کنید موسیقی سنتی ما با ایشان تمام بشود؟ یعنی پس از ایشان تکلیف موسیقی سنتی کشورمان چه خواهد شد؟
اتفاقا بسیار درست است که گفته می شود نام شجریان برای یک ایران، کافی است . باید ببینیم بعد از شجریان یعنی چه؟ اما مسلما شما فکر می کنید بعداز تاج اصفهانی، قمرالملوک و بنان و …مگر موسیقی اصیل از بین رفت؟ موسیقی خوب همیشه و در همه حال باقی می ماند و استاد شجریان نه تنها خود باقی خواهند ماند که صدا و شاگردان ایشان نیز باقی می مانند.
*ولی خوب تکرار هم نشدند!
هیچ هنرمندی بعد از خود تکرار نخواهد شد. قرارهم نیست کسی تکرار شود. هنرمندان هر کشوری الگوهای آن کشور در زمینه هنری خود هستند. استاد شجریان نیز الگوی جامعه موسیقی سنتی و آوازخوانان ایرانی هستند . گذ شتگان، الگوهای ما هستند و ما از آنها الگوبرداری می کنیم. استاد شجریان الگویی است برای من خواننده که این راه را حفظ بکنم. حال اگر در آن بتوانم نوآوریهایی نیز داشته باشم که خیلی جلو هستم ولی آن الگو هیچ وقت تغییر نمی کند. انشالله که سایه استاد شجریان بالای سر موسیقی اصیل ایران باشد . من همیشه و همه جا و در مصاحبه هایم نیز گفته ام که هر کسی در ایران آواز می خواند ، خودش را باید شاگرد استاد شجریان و مدیون ایشان بداند. همه ما نه به طور مستقیم بلکه غیرمستقیم شاگرد ایشان هستیم و ایشان الگوی تمام خوانندگان هستند. استادشجریان به نظر من تحول بزرگی در آواز ایران به وجود آوردند همانطور که استاد بنان در نسل خودشان این تحول را در موسیقی به وجود آورد. حال ممکن است کسان دیگری بعداز استاد شجریان تحول بزرگی در موسیقی و آواز ایرانی ایجاد کنند ولی الگوها، هیچ وقت از بین نمی روند.
*از شاگردان ایشان کسی می تواند جایگزین ایشان در آینده باشد؟
اصلا به نظرمن هیچ کس نمی تواند جایگزین کسی دیگر شود. به نظر من جایگزینی اصلا درست نیست و اینکه اگر کسی بخواهد جایگزین کسی شود، از نظر من اساسا اشتباه است. چرا که ما باید بر اساس معلومات خود جلو برویم. استاد شجریان برای ما یک الگو است همانطور که استاد بنان برای ما الگو هستند. تاج اصفهانی، قمرالملوک، طاهر زاده، اقبال السطان و … برای ما الگو هستند. قرار نیست من بیایم و جای سید حسین طاهرزاده را بگیرم. ولی ایشان می تواند الگوی من باشد. من با تقلید و جایگزینی کلا مخالف هستم و به نظرم باید دنباله روی تفکر استادانمان باشیم نه اینکه مقلد انها باشیم و صرفا ادا در بیاوریم.
*پس اینکه امروزه آواز سنتی با نام استاد شجریان گره خورده است از نظر شما مردود نیست.
نام خیلی ها با موسیقی سنتی و اصیل ما گره خورده است. مثلا موسیقی قدیم ما گره خورده با نام استاد بنان! در هر دوره ای یک اسطوره می آید. استاد شجریان در طول 50 سال اخیر بیشترین تاثیر را بر روی عرصه موسیقی گذاشته است و تاثیرگذارترین خواننده بر روی موسیقی ایران بوده است. ایشان نقش بسیار مهم و بسزایی در موسیقی ما داشته اند که این تاثیر را امروزه در جوانها ، آواز و …می بینید. چون ایشان نگرش و تحول عظیمی در آواز ایران به وجود آوردند.
*برنامه پیش روی شما چیست؟
به زودی به ایران باز می گردم و در خدمت هموطنان عزیز خود خواهم بود.
احتمال دارد همین برنامه را با ترکیب دیگری، به اضافه یک سری کارهای دیگر با استاد فرجپوری و گروه بزرگتر برای اواخر تابستان در ایران روی سن ببریم.
*منظور از گروه بزرگ اجرای یک کار ارکسترال است؟
خیر. یک گروه بزرگتر متشکل از 8-9 نوازنده است که نی، تار و تارباس به این ترکیب اضافه خواهد شد.
*برای اجرای ایران سه ساز اضافه می کنید در حالی که در تور آمریکا این کار را نکردید. فکر نمی کنید عدم حضور این سازها موجب ضعف در اجرای کنسرت شما شده باشد؟
نه خوب .الان کلیت کار و فضای آن بسیار متفاوت است و فرق می کند. آنچه که قرار است در ایران اجرا کنیم چیز دیگری است و از ساخته های جدید آقای فرجپوری است که در دستگاه همایون ومتفاوت اجرا خواهد شد.
قرار است ترکیب کارفرق کند به اضافه اینکه بخشی از تور آمریکا را نیز به اجرا درخواهیم آورد اما دقیقا، مثل این کنسرت ها نخواهد بود.
*آنچه از تور آمریکا برایتان باقی ماند چه بود؟
حضور هموطنان عزیزم در این کنسرتها بود که مرا به وجد آورد.
جا دارد از تمامی ایرانی های وطن پرست و عاشق ایران که اینگونه استقبال کردند و ما را دلگرم قدردانی و تشکر کنم. حضور مردم در امریکا و کانادا را باید مغتنم شمرد و به فرهنگ وهنراین مرزو بوم افتخار کرد. با آرزوی اینکه ، موسیقی اصیل و فاخر ایرانی همواره در تمام دنیا بدرخشد و برای حفظ و اشاعه آن به گونه ای قدرتمندانه بکوشیم.
