پایگاه خبری تحلیلی نگاتیو: فرهنگ فصیحی عنوان مجموعه کتابی دو جلدی است که توسط دانشگاه تهران و دانشگاه مک گیل کانادا در سال 1398 منتشر شده است. این فرهنگ جامع که به قلم خسرو فصیحی نگاشته شده با حروفچینی دو رنگ و چاپ نفیس و با جلد سخت به قیمت صد و پنجاه هزارتومان عرضه شده است.
خسرو فصیحی، آن چنان که در مقدمه کتاب آمده دانش آموخته دهه چهل در دانشکده هنرهای دراماتیک است و سالهای متمادی به جمع آوری و تدوین لغات این فرهنگ همت گماشته است. در کتاب نخست که حجمی بالغ بر 500 صفحه دارد، او به ارائه معادل های فارسی برای واژگان انگلیسی هنر نمایش می پردازد. این مجلد که او بنیان آن را مربوط به سالهای تحصیل دانشجویی و تشویق استادانی چون دکتر مهدی فروغ می خواند، ابتدا در قالب دانشنامه لیسانس گردآورنده ارائه شده و بعدها با گسترش و توسعه هنر تئاتر و کسب مدارج علمی و تجربی نگارنده کامل تر شده و به حجم این فرهنگ انگلیسی به فارسی افزوده شده است. از این لحاظ باید گفت جز نمونه هایی در ضمیمه انتهایی برخی کتابهای تئاتری و کتاب فرهنگ واژگان علیرضا احمدزاده که یک دهه پیش منتشر شده، ما با کتاب فرهنگ تازه تری برای واژگان تئاتری مواجه هستیم. در این فرهنگ، که بالغ بر 3000 واژه انگلیسی را در بر می گیرد، مبنای نویسنده کتاب انگلیسی فرهنگ لغات نمایشی (The Dictionary of Theatrical terms) اثر ویلفرد گرنویل، نویسنده، نمایشگر و کارگردان انگلیسی است. در بررسی اجمالی این فرهنگ ارزشمند می توان دریافت که نویسنده در زیر مدخل برخی واژگان تنها به ارائه معادل فارسی بسنده نکرده و به شرح و بسط تفصیلی برخی اصطلاحات نیز پرداخته است. مثلا در مقابل واژه Comedy (خنده آور، خنده آوری در صفحه 71) و یا اصطلاح Medival Drama/Teatre (نمایش عصر میانه، نمایش قرون وسطایی صفحه 242) تا چندین صفحه به تبیین مفهوم واژه و اصطلاح مزبور و تشریح و حتی ذکر تاریخچه آن می پردازد که این فرهنگ را برای پژوهشگران تئاتر شایان توجه می کند.
در مجلد دوم فرهنگ فصیحی، با عنوان واژه نامه نمایش های سنتی ایران، کتاب حجمی حدود 122 صفحه دارد و نویسنده گردآوری و تشریح واژه های مورد استفاده در نمایش های سنتی ایران را وجه همت خود قرار داده است. بنا به مقدمه این کتاب، نگارنده با محور و مبنا قرار دادن کتاب ارزشمند “نمایش در ایران” استاد بهرام بیضایی، به جمع آوری اصطلاحات و واژگان فارسی در عرصه نمایش های سنتی با ترتیب الفبایی می پردازد و برای روزآمد کردن مفاهیم و اصطلاحات (و احیانا افزودن واژه های تازه تر) به مقالات و منابع بسیاری رجوع می کند که در بخش مآخذ فارسی انتهای کتاب فهرست این منابع و مقالات ارائه شده است، هر چند جای آن داشت در ارائه فهرست مقالات، نشانی کامل برای دسترسی پژوهندگان به مقالات، که اغلب اینترنتی خوانده شده اند، ذکر می شد.
در کتاب واژه نامه نمایش های سنتی ایران، همچون کتاب نخست، نویسنده در بیان مشروح برخی واژگان (همچون مفهوم تعزیه در صفحه 28) چکیده مطالعات خود را عرضه کرده و کوشیده خواننده را با اطلاعات مبسوطی مواجه کند. خسرو فصیحی در مقدمه این کتاب پس از ادای دین به راهنمایی های استاد دکتر محمدباقر محجوب که در اوان دانشجویی، وی را با جنبه های نمایش ایرانی مانند: قصه گویی، نقالی، قوالی و تعزیه آشنا کرده، می نویسد: “از آن جا که از همان بدو تحصیل در دانشکده هنرهای دراماتیک، هنرجویان فقدان عظیمی از نظر توجیه و تفسیر واژه های خارجی و داخلی هنرهای نمایشی احساس می کردند، تصمیم بر آن گرفتم که خود به ترجمه، تالیف و تدوین فرهنگ واژه های نمایشی بپردازم…”
فرهنگ دوجلدی فصیحی، بر تارک خود آرم دانشگاه تهران، موسسه مطالعات اسلامی و دانشگاه مگ گیل کانادا را نشانده است تا گویای وجاهت علمی آن باشد و در صفحات نخست نیز پیش گفتار مختصری در مورد علم لغت (یا پیشینه فرهنگ لغات نویسی در ادبیات) به قلم دکتر مهدی محقق دارد.
ناصح کامگاری
